Χρονολόγιο

Στη Διάσκεψη της Βοστίτσας, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου 1821 στο αρχοντικό του Ανδρέα Λόντου, συμμετείχαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας, προεστοί και κληρικοί της Πελοποννήσου, μεταξύ των οποίων ο Γρηγόριος Δίκαιος ή Παπαφλέσσας, ο οποίος παρουσίασε το επαναστατικό σχέδιο. Παρά τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν και τις διχογνωμίες σχετικά με την ετοιμότητα και τη συγκυρία της εξέγερσης, τέθηκαν τα θεμέλια για την έναρξη της Επανάστασης.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά τον ποταμό Προύθο, παραπόταμο του Δούναβη, ο οποίος λειτουργεί ως φυσικό σύνορο ανάμεσα στη Ρωσική και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και κατευθύνεται προς το Ιάσιο της Μολδαβίας. Η κυκλοφορία της επαναστατικής προκήρυξης με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους, Έλληνες σπουδαστές και μαθητές του ελληνικού σχολείου της Οδυσσού συγκροτούν τον Ιερό Λόχο, με επικεφαλής τον Νικόλαο Υψηλάντη και υπασπιστή τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ αποκηρύσσει τον Υψηλάντη, διαχωρίζοντας τη θέση της Ρωσίας από την εξέγερση. Στις 7 Ιουνίου 1821, ο Ιερός Λόχος, υπό την ηγεσία του Υψηλάντη, ηττάται στο Δραγατσάνι από τις ισχυρές οθωμανικές δυνάμεις.

Στις 17 Μαρτίου 1821 η Μάνη υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις 23 Μαρτίου, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απελευθερώνουν την Καλαμάτα. Στην Πάτρα, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ορκίζει τους επαναστάτες στην Πλατεία Αγίου Γεωργίου και ο Ανδρέας Λόντος αίρει την επαναστατική κόκκινη σημαία με τον μαύρο σταυρό. Σε αντίποινα, η Υψηλή Πύλη προβαίνει σε αποκεφαλισμό ομογενών της Κωνσταντινούπολης.

Στις 23 Απριλίου, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Δημήτριος Ξηρός (Πανουργιάς) και ο Γιάννης Δυοβουνιώτης με 1.500 αρματολούς συμμετέχουν σε μια από τις σημαντικότερες μάχες της ελληνικής επανάστασης, στη γέφυρα της Αλαμάνας. Ο Χουρσίτ Πασάς είχε στείλει τους Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ πασά συνοδεία 9.000 ανδρών για να καταπνίξουν την Επανάσταση που είχε ξεσπάσει στην Πελοπόννησο. Παρότι οι Έλληνες δεν κατάφεραν να αναχαιτίσουν τον πολυάριθμο οθωμανικό στρατό, καθυστέρησαν την προέλαση του στην Πελοπόννησο. Ο μαρτυρικός θάνατος του Αθανασίου Διάκου τον ανέδειξε σε σύμβολο ηρωισμού και η θυσία του ενέπενευσε τους αγωνιστές συμβάλλοντας στην ενίσχυση του επαναστατικού φρονήματος.

Στις 26 Μαϊου 1821, με την Πράξη της Συνέλευσης των Καλτεζών, ιδρύεται η Πελοποννησιακή Γερουσία με σκοπό τη «γενική ευταξία των υποθέσεων της πατρίδος μας Πελοποννήσου και η αισία έκβασις του προκειμένου ιερού αγώνος περί της σεβαστής ελευθερίας του Γένους μας […]». Στη Συνέλευση των Καλτεζών που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Μεσσηνιακής Συγκλήτου στη Μαντινεια, προεδρεύει ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και ασκεί χρέη γραμματέα ο Ρήγας Παλαμήδης. Τον Μάιο του 1821 η Επανάσταση επεκτάθηκε σε πολλές περιοχές. Ο Άνθιμος Γαζής κήρυξε την Επανάσταση στο Πήλιο, ξεσηκώνοντας τον πληθυσμό της Μαγνησίας. Στη Μακεδονία, ο Εμμανουήλ Παππάς σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στον Πολύγυρο Χαλκιδικής και στις Καρυές του Αγίου Όρους, κινητοποιώντας μοναχούς και ντόπιους. Στην Ερεσσό της Λέσβου, ο Δημήτριος Παπανικολής πυρπόλησε ένα τουρκικό δίκροτο.

Τον Ιούνιο του 1821 σημειώνονται σημαντικά γεγονότα για την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Δημήτριος Υψηλάντης καταφθάνει στην Πελοπόννησο ως εκπρόσωπος της Ανώτατης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό να αναλάβει την πολιτική και στρατιωτική καθοδήγηση του Αγώνα και να επιτύχει την ενότητα των τοπικών δυνάμεων. Στις 7 Ιουνίου, ο Ιερός Λόχος υφίσταται βαριά ήττα στο Δραγατσάνι, σε μια από τις σημαντικότερες μάχες του επαναστατικού κινήματος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, γεγονός που σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για το μέτωπο του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Στις 14 Ιουνίου ξεσπά η Επανάσταση στην Κρήτη ενώ λίγες ημέρες αργότερα, στις 25 Ιουνίου, οι Ιωάννης Κωλέττης και Γιαννάκης Ράγκος κηρύσσουν την Επανάσταση στο Συρράκο και τους Καλαρρύτες της Ηπείρου, επεκτείνοντας τον Αγώνα και στη βορειοδυτική Ελλάδα.

Μετά από πολύμηνη πολιορκία, οι Επαναστάτες ακολουθώντας σχέδιο του Θ. Κολοκοτρώνη και υπό την ηγεσία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, κατέλαβαν την Τρίπολη, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Η Τρίπολη αποτελούσε στρατηγικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου καθώς και έδρα της Οθωμανικής διοίκησης. Εδώ ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου τον οποίο υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης.

Τον Νοέμβριο του 1821 πραγματοποιούνται δύο σημαντικές τοπικές συνελεύσεις που οργανώνουν διοικητικά τις επαναστατημένες περιοχές. Στη Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, στο Μεσολόγγι, με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ψηφίζεται ο «Οργανισμός της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος», ο οποίος προβλέπει την ίδρυση της Γερουσίας, ενός οργάνου με διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες. Παράλληλα, στην Άμφισσα, η Συνέλευση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, με πρόεδρο τον Θεόδωρο Νέγρη, προχωρά στην εκλογή των 12 μελών του Αρείου Πάγου, επίσης με μικτό χαρακτήρα – διοικητικό και δικαστικό. Η ίδρυση αυτών των δύο οργάνων αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την πολιτική οργάνωση της Επανάστασης και την ανάγκη θεσμικής δομής. Ωστόσο, η ύπαρξή τους θα είναι προσωρινή, καθώς καταργούνται με το Ε' Ψήφισμα της Β΄Εθνοσυνέλευσης του Άστρους.

Η Α΄ Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε στην Πιάδα της Επιδαύρου (Νέα Επίδαυρος) στις 20 Δεκέμβριου 1821 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1822. Ήταν η πρώτη πανελλήνια πολιτική συγκέντρωση των επαναστατημένων Ελλήνων με στόχο τη δημιουργία ενιαίας διοίκησης και θεσμικής οργάνωσης του Αγώνα. Σημαντικότερο επίτευγμά της ήταν η ψήφιση του πρώτου Συντάγματος, γνωστού ως Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, το οποίο διακήρυττε την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους και καθιέρωνε τη διάκριση των εξουσιών: νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Η Συνέλευση όρισε δύο βασικά πολιτικά σώματα: το Βουλευτικό, που ασκούσε τη νομοθετική εξουσία, και το Εκτελεστικό, που ασκούσε την κυβέρνηση. Με την Α΄ Εθνοσυνέλευση έγινε το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία ενιαίου ελληνικού κράτους και την αντικατάσταση των τοπικών διοικήσεων από μια κεντρική εξουσία, ενισχύοντας την πολιτική ενότητα του Αγώνα.

Η Καταστροφή της Χίου ήταν μία από τις πιο τραγικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Σάμιος Λυκούργος Λογοθέτης και ο Χιώτης Αντώνιος Μπουρνιάς συσπειρώνουν τους κατοίκους της υπαίθρου και κηρύττουν την Επανάσταση στη Χίο. Οι Οθωμανοί, υπό τον Καπουδάν πασά (αρχιναύαρχο) Καρά Αλή, εισέβαλαν, τον Απρίλιο του 1822, στο νησί και σκότωσαν ή αιχμαλώτισαν μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού. Περίπου 42.000 κάτοικοι χάθηκαν, ενώ άλλοι πωλήθηκαν ως σκλάβοι. Η καταστροφή προκάλεσε διεθνή συγκίνηση και τόνωσε την υποστήριξη προς τον ελληνικό αγώνα. Το γεγονός αυτό έγινε σύμβολο της βαρβαρότητας των Οθωμανών και της ανάγκης των Ελλήνων για ανεξαρτησία.

Στις 16 Μαΐου 1822, οθωμανικά στρατεύματα υπό τον Χουρσίτ Πασά και τον Ομέρ Βρυώνη κατέλαβαν το Σούλι. Παρά την αριθμητική υπεροχή των Οθωμανών, οι Σουλιώτες μαχητές αμύνθηκαν με γενναιότητα για μεγάλο διάστημα. Ωστόσο, η έλλειψη τροφίμων και πολεμοφοδίων, σε συνδυασμό με την αποτυχία της εκστρατείας στο Πέτα, τους οδήγησαν σε δυσχερή θέση. Τον Σεπτέμβριο του 1822, συνθηκολόγησαν και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Σούλι, καταφεύγοντας στα Επτάνησα. Η πτώση του Σουλίου έκανε το Μεσολόγγι τον μοναδικό προμαχώνα της Ελληνικής Επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα. Η θυσία και η αλύγιστη αντίσταση των Σουλιωτών έγιναν σύμβολα του αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία, ενισχύοντας παράλληλα το φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη.

Τη νύχτα της 6η προς 7ης Ιουνίου 1822, ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολεί την οθωμανική ναυαρχίδα στη Χίο με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τρσαυματισμό του Καπουδάν πασά (αρχιναύαρχος) Καρά Αλή. Η επιτυχία των Ελλήνων ναυτικών αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες της Ελληνικής Επανάστασης, προκαλώντας δέος και παγκόσμια συγκίνηση, ενώ παράλληλα κλόνισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στις 4 Ιουλίου 1822, Έλληνες αγωνιστές και το Τάγμα των Φιλελλήνων υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου αντιμετώπισαν τον οθωμανικό στρατό, ο οποίος είχε ενισχυθεί με τουρκαλβανικά στρατεύματα. Η Μάχη στο Πέτα αποτέλεσε μια σημαντική ήττα για τους Έλληνες αγωνιστές αλλά κατέστη συνώνυμο της θυσίας και του φιλελληνισμού. Η ήττα ήταν καταστροφική, με τραγικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.

Ο Μαχμούτ πασάς της Δράμας ή Δράμαλης επικεφαλής ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στρατοπεδεύει στις 29 Ιουνίου κοντά στη Λαμία με σκοπό την καταστολή της Επανάστασης. Η εκστρατεία του Δράμαλη κορυφώνεται με την κατάληψη της Ακροκορίνθου στις 5 Ιουλίου 1822. Στις 26 Ιουλίου οι Έλληνες αγωνιστές υπό την ηγεσία του οξυδερκή Θεόδωρου Κολοκοτρώνη θα δώσουν μια από τις σημαντικότερες μάχες της Επανάστασης στα στενά των Δερβενακίων, κατατροπώνοντας τον οθωμανικό στρατό, ανατρέποντας τα σχέδια του Δράμαλη για κατάληψη της Πελοποννήσου. Οι Έλληνες εκμεταλλευόμενοι το δύσβατο έδαφος, κατάφεραν συντριπτική νίκη, γεγονός που αναπτέρωσε το ηθικό τους, αποτελώντας σημείο καμπής για την πορεία της Επανάστασης.

Στις 25 Οκτωβρίου 1822 τα οθωμανικά στρατεύματα με επικεφαλής τους Ομέρ Βρυώνη και Κιουταχή πασά επιχειρούν να καταλάβουν το Μεσολόγγι, μια πόλη στρατηγικής σημασίας για την εξέλιξη του Αγώνα στη Στερεά Ελλάδα. Η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου διήρκησε περίπου τρεις μήνες, με τους Έλληνες αγωνιστές να επιδεικνύουν σθεναρή αντίσταση. Η αρωγή των υδροσπετσιώτικων πλοίων, υπό τον Ανδρέα Μιαούλη, που έσπασε τον κλοιό των Οθωμανών στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και η απόβαση περισσότερων από 1.000 Πελοποννήσιων, φέροντες πολεμοφόδια και τρόφιμα, ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων και συνέβαλλαν στην αποτυχία της πολιορκίας. Λίγες μέρες αργότερα, ο Αγώνας στη θάλασσα σημείωνε ακόμη μια επιτυχία με την πυρπόληση της τουρκικής υποναυαρχίδας στα ανοικτά της Τενέδου από τον Κωνσταντίνο Κανάρη.

Στις 18 Ιανουαρίου 1823, το Ναύπλιο ορίζεται ως έδρα της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης. Πρόεδρος του Εκτελεστικού σώματος ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έως τις 25/04/1823. Στην Ευρυτανία, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης καταφέρνει την πρώτη του σημαντική νίκη εναντίον ισχυρών οθωμανικών δυνάμεων υπό τον Ισμαήλ πασά.

Η Β΄Εθνοσυνέλευση έλαβε χώρα στο Άστρος Κυνουρίας από τις 30 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου 1823, σε μια κρίσιμη περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Συμμετείχαν 327 πληρεξούσιοι, εκ των οποίων οι 288 προέρχονταν από τις ελεύθερες περιοχές της Ελλάδας και οι 39 από "αλύτρωτες" περιοχές και ελληνικές παροικίες του εξωτερικού. Η Συνέλευση επικύρωσε τον «Νόμο της Επιδαύρου», ένα αναθεωρημένο συνταγματικό κείμενο βασισμένο στο πρώτο Σύνταγμα που είχε ψηφίσει η Α΄Εθνοσυνέλευση. Ο «Νόμος» στόχευε στην ενίσχυση της κεντρικής διοίκησης και τη θεσμική σταθερότητα, επιχειρώντας να περιορίσει τις τοπικές εξουσίες και να διασφαλίσει την ενότητα του Αγώνα. Η Β΄ Εθνοσυνέλευση αποτελεί σημαντικό σταθμό στην προσπάθεια συγκρότησης ενιαίου πολιτικού συστήματος κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Οι αντιθέσεις μεταξύ των αγωνιστών οξύνθηκαν μετά τη Β' Εθνοσυνέλευση, καθώς τις σημαντικές πολιτικές θέσεις ανέλαβαν μέλη της πολιτικής παράταξης των Κοτζαμπάσηδων και των Υδραίων, ενώ αφαιρέθηκε ο τίτλος του "Αντιστράτηγου" από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, καταργήθηκε η Πελοποννησιακή Γερουσία και παραγκωνίστηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Πρόεδρος του Εκτελεστικού ήταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και Αντιπρόεδρος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Τον Ιούλιο, εξελέγη Πρόεδρος του Βουλευτικού ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος αλλά παραιτήθηκε λόγω της έντονης αντίδρασης του Κολοκοτρώνη. Το φθινόπωρο του 1823, οι εσωτερικές έριδες θα εξελιχθούν σε κανονικό εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των αντίπαλων παρατάξεων, οι οποίες θα ορίσουν η κάθε μια δική της κυβέρνηση. Φθινόπωρο 1823

Τα Ελληνικά Χρονικά ήταν πολιτική και πολεμική εφημερίδα που εκδιδόταν στο Μεσολόγγι από τον Ελβετό φιλέλληνα Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ, μέσω του τυπογραφείου του Δημητρίου Μεσθενέως. Η έκδοση ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 1824 και ολοκληρώθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1826, με συνολικά 226 φύλλα (106 το 1824, 105 το 1825 και 15 το 1826), σε δισεβδομαδιαία βάση – συνήθως Τετάρτη και Σάββατο. Κάθε φύλλο είχε στην προμετωπίδα τη φράση του Βενιαμίν Φραγκλίνου: «Τα πλείω οφέλη, τοις πλείοσι». Η θεματολογία περιλάμβανε κυβερνητικές προκηρύξεις, εσωτερικές και διεθνείς ειδήσεις, ποιήματα, καθώς και επιστολές αναγνωστών. Η διανομή γινόταν αποκλειστικά μέσω συνδρομών, με τη βοήθεια ενός οργανωμένου δικτύου αντιπροσώπων. Η εφημερίδα υπήρξε σημαντικό μέσο διάδοσης ιδεών κατά την Επανάσταση.

Υπογράφεται στο Λονδίνο συμφωνητικό ανάμεσα σε Άγγλους κεφαλαιούχους και τους εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης Ορλάνδο και Λουριώτη για τη σύναψη δανείου ύψους 800.000 λιρών. Θα ακολουθήσει και δεύτερο αγγλικό δάνειο, ύψους 2.000.000 λιρών, τον Ιανουάριο του 1825.

Τον Μάρτιο του 1824 ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ ζητά τη συνδρομή του φιλόδοξου Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου για την καταστολή της Επανάστασης. Σε αντάλλαγμα, ο Σουλτάνος υποσχέθηκε να του παραχωρήσει την Κρήτη και στον υιό του, Ιμπραήμ Πασά την Πελοπόννησο. Ο Μεχμέτ Αλή, χάρη στις μεταρρυθμίσεις που είχε εφαρμόσει, διέθετε έναν ισχυρό και σύγχρονα οργανωμένο στρατό και στόλο. Η μεγάλη στρατιωτική εκστρατεία που προετοίμασε, άλλαξε την πορεία της Επανάστασης, καθώς το 1825, η επέλαση του Ιμπραήμ Πασά από την Πελοπόννησο έφερε σε δυσμενή θέση τους Έλληνες και είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες καταστροφές.

Η πρώτη φάση των εμφυλίων συγκρούσεων (Φθινόπωρο 1823 – Άνοιξη 1824) ολοκληρώνεται με την επικράτηση των «Κυβερνητικών», τους οποίους εκπροσωπούσαν οι Γεώργιος Κουντουριώτης, Ανδρέας Ζαΐμης, Ανδρέας Λόντος και Γιαννάκης Νοταράς. Οι κυβερνητικοί υποστηρίχθηκαν από τους νησιώτες κεφαλαιούχους και φιλέλληνες, που ενίσχυσαν οικονομικά και διπλωματικά την πλευρά τους. Μετά από συγκρούσεις σε Κόρινθο, Ακροκόρινθο και Τριπολιτσά, οι αντίπαλες δυνάμεις του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη αποδυναμώνονται. Ο ίδιος αναγκάζεται τελικά, τον Μάιο του 1824, να αναγνωρίσει την κυβέρνηση του Γ. Κουντουριώτη, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί περαιτέρω αιματοχυσία. Η πρώτη φάση του εμφυλίου λήγει, προσωρινά, με την εδραίωση της εξουσίας των κυβερνητικών.

Το καλοκαίρι του 1824, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος κατάφερε μια σειρά από σημαντικά πλήγματα στο Αιγαίο πέλαγος, με αποκορύφωμα την καταστροφή των Ψαρών και της Κάσου. Στις 29 Αυγούστου 1824, κοντά στη Λέρο, έλαβε χώρα μια από τις σημαντικότερες θαλάσσιες αναμετρήσεις του Αγώνα. Ο ελληνικός στόλος υπό τον Ανδρέα Μιαούλη αντιμετώπισε τον τουρκοαιγυπτιακό υπό τον ναύαρχο Χοσρέφ Πασά, που είχε στόχο να πλήξει τα Δωδεκάνησα. Παρά την αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων τους, οι Έλληνες πέτυχαν σημαντική νίκη, υποχρεώνοντάς τους σε υποχώρηση και αναπτερώνοντας το ηθικό των επαναστατών.

Σε συμπλοκή μεταξύ Κυβερνητικών και Αντικυβερνητικών, στο πλαίσιο των εμφύλιων συγκρούσεων στη διάρκεια της Επανάστασης, σκοτώθηκε ο Πάνος, πρωτότοκος γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, κοντά στο Παλλάντιο Αρκαδίας.

Η Β΄ φάση του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825) υπήρξε ιδιαίτερα αιματηρή και κατέστρεψε την ενότητα του επαναστατημένου έθνους. Οι συγκρούσεις ξέσπασαν κυρίως στην Πελοπόννησο, ανάμεσα στους κυβερνητικούς του Γεωργίου Κουντουριώτη, που είχαν τη στήριξη των νησιωτών, των φιλελλήνων και της Αγγλίας, και στους αντικυβερνητικούς Πελοποννήσιους, με ηγέτη τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Οι κυβερνητικοί, αξιοποιώντας τα αγγλικά δάνεια και υπερέχοντας σε πολιτική στήριξη, τελικά επικράτησαν. Η φάση αυτή κορυφώθηκε με τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και των συμμάχων του τον Ιανουάριο του 1825. Ο εμφύλιος άφησε την επανάσταση εξασθενημένη, χωρίς εσωτερική συνοχή, την ώρα που πλησίαζε ο μεγάλος εξωτερικός κίνδυνος: η απόβαση του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο.

Τον Φεβρουάριο του 1825, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος εξελέγη Γενικός Γραμματέας του Εκτελεστικού, ενισχύοντας έτσι τη θέση του στην επαναστατική κυβέρνηση. Την ίδια περίοδο, οι Έλληνες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την απόβαση του Ιμπραήμ Πασά. Έπειτα από αποτυχημένες προσπάθειες στην Καλαμάτα και στη Μάνη, λόγω της σθεναρής αντίστασης των αγωνιστών και των δυσμενών καιρικών συνθηκών, η απόβαση επετεύχθη, στις 24 Φεβρουαρίου 1825 στη Μεθώνη, σχεδόν χωρίς αντίσταση, καθώς η περιοχή δεν ήταν επαρκώς οχυρωμένη. Στη συνέχεια, ο Ιμπραήμ εξαπέλυσε καταστροφική εκστρατεία σε πολλά μέτωπα, υπονομεύοντας σοβαρά τον Αγώνα. Η ενίσχυση του αγώνα από ξένες δυνάμεις έγινε πλέον αναγκαία, καθώς οι Έλληνες ήταν αποδυναμωμένοι μετά τον εμφύλιο και αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τον κίνδυνο.

Την άνοιξη του 1825, οι τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις του Ιμπραήμ Πασά καταλαμβάνουν στρατηγικά σημεία της Πύλου: τη Σφακτηρία, το Παλαιόκαστρο και το Νιόκαστρο, ενισχύοντας τον έλεγχό τους στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Τον Απρίλιο, ο Κιουταχής ξεκινά νέα πολιορκία του Μεσολογγίου, εγκαινιάζοντας τη δεύτερη και πιο σκληρή πολιορκία της πόλης. Τον Μάιο, η κυβέρνηση αναγκάζεται να αποφυλακίσει σημαντικούς οπλαρχηγούς που κρατούνταν στην Ύδρα – μεταξύ αυτών οι Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Κανέλλος και Νικόλαος Δεληγιάννης, Παναγιώτης και Γιαννάκης Νοταράς και Θεόδωρος Γρίβας – ώστε να συμβάλουν στην άμυνα κατά του Ιμπραήμ. Στις 20 Μαΐου 1825, ο Παπαφλέσσας σκοτώνεται ηρωικά στη μάχη στο Μανιάκι. Την ίδια περίοδο, οι Έλληνες ναυτικοί σημειώνουν σημαντική επιτυχία στο ακρωτήριο Καφηρέας, καταστρέφοντας τρία εχθρικά πλοία, ανάμεσά τους ένα τουρκικό δίκροτο με 62 πυροβόλα.

Στις 5 Ιουνίου 1825, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, όντας υπό κράτηση, δολοφονείται κατόπιν εντολής του Γιάννη Γκούρα, στην Ακρόπολη των Αθηνών. Η δολοφονία του θεωρείται το τελευταίο αιματηρό επεισόδιο της εμφύλιας διαμάχης. Λίγες μέρες αργότερα, στις 10 Ιουνίου, ο Ιμπραήμ Πασάς καταλαμβάνει την Τριπολιτσά, ενισχύοντας τον έλεγχό του στην Πελοπόννησο. Ωστόσο, στις 13 Ιουνίου, οι Έλληνες αντεπιτίθενται: ο Ιωάννης Μακρυγιάννης και ο Δημήτριος Υψηλάντης πετυχαίνουν σπουδαία νίκη επί των δυνάμεων του Ιμπραήμ στους Μύλους Αργολίδας. Η ελληνική κυβέρνηση, ανήσυχη από την κλιμάκωση της κατάστασης, απευθύνει επίσημο αίτημα προστασίας προς την Αγγλία, το οποίο απορρίπτεται ώστε να μη διαταραχθούν οι ευρωπαϊκές ισορροπίες. Τον Αύγουστο του 1825 η επανάσταση αναζωπυρώνεται δυναμικά στην Κρήτη, αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα του αγώνα.

Παρά τη σφοδρή προέλαση του Ιμπραήμ και τη συνεχή πίεση από τις δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Έλληνες καταφέρνουν μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 1825 να σημειώσουν σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες - Τρίκορφα (13/8), Καρβασαράς (28/9), Αλαμάνα (12/10). Στις 18 Νοεμβρίου ο Γεώργιος Καραϊσκάκης πετυχαίνει σπουδαία νίκη στο Δίστομο. Ωστόσο, η πυρπόληση της Γαστούνης από τον Ιμπραήμ τον Νοέμβριο αποτελεί σοβαρό πλήγμα για τον αγώνα. Σε διεθνές επίπεδο, ο αιφνίδιος θάνατος του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄ την 1η Δεκεμβρίου οδηγεί στην άνοδο του φιλοπόλεμου αδελφού του Νικολάου Α’. Στις 18 Δεκεμβρίου, ο Ιμπραήμ καταφθάνει στο Μεσολόγγι για να ενισχύσει τις δυνάμεις του Κιουταχή και η πόλη βρίσκεται πλέον περικυκλωμένη από πάνω από 25.000 Τούρκοαιγύπτιους, που εντείνουν την πολιορκία και καθιστούν την αντίσταση εξαιρετικά δύσκολη.

Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης υπογράφηκε τον Απρίλιο του 1826 από τη Ρωσία και τη Μεγάλη Βρετανία και αποτέλεσε την πρώτη διεθνή πρόταση για την επίλυση του ελληνικού ζητήματος. Προέβλεπε την αυτονομία της Ελλάδας υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου, με τοπική ελληνική κυβέρνηση. Αν και δεν εφαρμόστηκε άμεσα, έθεσε τη βάση για τη Συνθήκη του Λονδίνου (1827) και τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που τελικά οδήγησαν στην ανεξαρτησία της Ελλάδας. Το Πρωτόκολλο σηματοδότησε τη στροφή της ευρωπαϊκής διπλωματίας υπέρ του ελληνικού αγώνα.

Η Έξοδος του Μεσολογγίου πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 10ης Απριλίου 1826 (ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων), έπειτα από έναν χρόνο πολιορκίας από τις δυνάμεις του Κιουταχή και του Ιμπραήμ Πασά. Οι πολιορκημένοι, εξαντλημένοι από την πείνα, τις κακουχίες και τις συνεχείς επιθέσεις, αποφάσισαν να επιχειρήσουν ηρωική έξοδο για να σωθούν. Μαχητές, γυναίκες και παιδιά χωρίστηκαν σε τρεις φάλαγγες, με σχέδιο να διασπάσουν τον κλοιό των Τουρκοαιγυπτίων. Ωστόσο, το σχέδιο προδόθηκε και η έξοδος εξελίχθηκε σε σφαγή. Χιλιάδες σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ λίγοι κατόρθωσαν να διαφύγουν. Η ηρωική θυσία των Μεσολογγιτών προκάλεσε βαθιά συγκίνηση στην Ευρώπη, ενισχύοντας το φιλελληνικό ρεύμα και επιταχύνοντας τη διεθνή διπλωματική κινητοποίηση υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας. Το Μεσολόγγι καθιερώθηκε έκτοτε ως παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και αυτοθυσίας.

Το καλοκαίρι του 1826, οι δυνάμεις του Ιμπραήμ εξαπέλυσαν επανειλημμένες και σφοδρές επιθέσεις εναντίον της οχυρής θέσης της Βέργας στη Μάνη, οι οποίες όμως αποκρούστηκαν με μεγάλες απώλειες για τους εισβολείς. Τον Ιούνιο, στην περιοχή του Διρού, ξεχώρισαν οι Μανιάτισσες που, οπλισμένες με δρεπάνια θερισμού, συνέβαλαν αποφασιστικά στη νίκη των Ελλήνων. Τον Αύγουστο, η ταπεινωτική ήττα του Ιμπραήμ στη θέση Πολυάραβος επιβεβαίωσε την αδυναμία του να καταλάβει τη Μάνη, διατηρώντας το πνεύμα αντίστασης ζωντανό. Την ίδια περίοδο, η Αθήνα έπεσε στα χέρια του Κιουταχή, ενώ σφοδρές μάχες εκτυλίχθηκαν στο Χαϊδάρι υπό την αρχηγία του Καραϊσκάκη και του Φαβιέρου. Παράλληλα, ναυτικές συγκρούσεις σημειώθηκαν στη θαλάσσια περιοχή της Μυτιλήνης, υπογραμμίζοντας την ένταση των μαχών σε ξηρά και θάλασσα κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου.

Στις 11 Νοεμβρίου 1826, η Αίγινα λειτούργησε προσωρινά ως έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης υπό την ηγεσία του Ανδρέα Ζαΐμη. Η μεταφορά της κυβέρνησης στην Αίγινα οφειλόταν κυρίως στην ανάγκη για ασφαλέστερη τοποθεσία, καθώς η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν υπό συνεχή πολιορκία και επίθεση από τις τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις. Η Αίγινα, ως νησί κοντά στην Αττική και με σχετικά καλή οχύρωση, προσέφερε καλύτερη προστασία και επικοινωνία με τους φιλέλληνες και ναυτικές δυνάμεις. Εκεί η κυβέρνηση επιδίωξε να συνεχίσει τον συντονισμό της επανάστασης, τη συγκέντρωση πόρων και τη διεθνή διπλωματική στήριξη. Η περίοδος αυτή ήταν κρίσιμη για τη διατήρηση της ελληνικής διοίκησης και την οργάνωση του αγώνα.

Κατά τη διάρκεια της Γ΄ Εθνικής Συνέλευσης στην Τροιζήνα, με πρόταση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ανατέθηκε η ηγεσία του στρατού στον Church και των ναυτικών δυνάμεων στον Cochran. Η πιο σημαντική απόφαση ήταν η ομόφωνη εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως Α’ Κυβερνήτη της Ελλάδας, με θητεία επτά ετών. Ο Κυβερνήτης θα δεσμευόταν από το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος». Μέχρι την άφιξή του, η «Αντικυβερνητική Επιτροπή», αποτελούμενη από τους Γεώργιο Μαυρομιχάλη, Γιαννούλη Νάκο και Μαρκή Μιλαήτη, θα είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης. Παράλληλα, οι μάχες εναντίον των Οθωμανών συνεχίζονταν έντονα σε Φάληρο και Πειραιά, σημειώνοντας σημαντικές απώλειες. Στη Μάχη του Φαλήρου σκοτώθηκε ο αγωνιστής Γεώργιος Καραϊσκάκης, ενώ στον Ανάλατο (Νέος Κόσμος) ο Γεώργιος Τζαβέλας και ο Λάμπρος Βέικος. Τελικά, στις 24 Μαΐου 1827, η Ακρόπολη των Αθηνών παραδόθηκε στους Οθωμανούς.

Στις 6 Ιουλίου 1827 υπογράφτηκε στο Λονδίνο η «Συνθήκη ειρηνεύσεως της Ελλάδος» από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, οι ναύαρχοι Κόδριγκτον της Αγγλίας και Δεριγνύ της Γαλλίας ενημέρωσαν εγγράφως τον Ιμπραήμ ότι απαγορεύεται κάθε μετακίνηση στρατευμάτων, επιβάλλοντας ουσιαστικά την παύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, η Ελληνική Κυβέρνηση και η Βουλή είχαν ήδη εγκατασταθεί από τον Αύγουστο στην Αίγινα, γεγονός που σήμανε την εδραίωση της διοίκησης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και την προετοιμασία για την επόμενη φάση της εθνικής ανεξαρτησίας.

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που έλαβε χώρα στις 20 Οκτωβρίου 1827, αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή για την ελληνική Επανάσταση. Στη ναυμαχία αυτή, ο κοινός στόλος των τριών Μεγάλων Δυνάμεων — Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας — αντιμετώπισε και κατέστρεψε τον οθωμανικό και αιγυπτιακό στόλο που βρισκόταν στον κόλπο του Ναυαρίνου, στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Η νίκη των συμμάχων σήμανε την ουσιαστική αποδυνάμωση της οθωμανικής ναυτικής ισχύος και επέτρεψε την ενίσχυση του ελληνικού αγώνα για ανεξαρτησία. Η ναυμαχία αναγνωρίζεται ως μια από τις σημαντικότερες ναυτικές συγκρούσεις του 19ου αιώνα και αποτέλεσε σημείο καμπής, καθώς βοήθησε στη διαμόρφωση της διεθνούς υποστήριξης προς την Ελλάδα και την τελική αναγνώριση της ανεξαρτησίας της.